مصرف از منابع آبی در ایران ۱۱۰ درصد یعنی سه
برابر خط قرمز جهانی است. اگر چاره‌ای برای هدررفت آب و استفاده خودسرانه از منابع
زیرزمینی اندیشیده نشود، یک دوجین از ۳۱ استان ایران در آینده نزدیک غیرقابل سکونت
خواهد شد. دولت اما نه پول دارد و نه اراده‌‌ای متمرکز برای اجرای یک طرح
پیشگیرانه.
مارتین گلن، پژوهشگر مسائل خاورمیانه که در باره
مسائل اقتصادی و سیاسی ایران هم مقالاتی می‌نویسد، در سفر به ایران و مشاهداتی
میدانی، هدررفت نجومی آب، الگوهای اقتصاد کشاورزی، سرانه مصرف و تساهل کارگزاران
دولت در تاراج منابع زیرزمینی را مورد توجه قرار داده است. این مقاله به ویژه عبور
از خط قرمز اکولوژیک را واکاوی می‌کند.
انجم شعاع با افتخار وسط
درخت‌های پسته ایستاده و اصله‌های محبوب‌اش را نشان می‌دهد که تعدادی‌شان عمری ۲۰۰ ساله دارند، نهال پسته تا باردهی به ۱۲ سال وقت نیاز دارد. این روینده‌های
سخت‌جان و جادویی به اندازه تمامی عمر، او و خانواده‌اش را تامین کرده‌اند.
چهل
هکتار از زمین‌های روستای عباد رباط به این کشاورز ۶۵ ساله تعلق دارد، دوبرابر این
میزان در اختیار دیگران است. مغز میوه‌های بیضی‌شکل زرد و قرمز رنگ درختچه‌ها که
به شکلی منظم در مسیری طولانی ردیف شده‌اند، بعد از نفت خام، مهم‌ترین محصول
صادراتی جمهوری اسلامی ایران است. از دور دست صدای مکش پمپ آب و در بین شاخ و برگ
درختان هیاهوی پرندگان شنیده می‌شود. شعاع زمزمه می‌کند: «این جور که به نظر میاد،
مزرعه‌ام را از دست میدم.» بعد در حالی که با ملایمت شاخه‌ها را نوازش می‌کند، از بحث
سر سفره شام با دو پسرش و نگرانی از آینده می‌گوید و این که هیچ کدام راه‌حلی
برای پیش‌گیری از وقوع «آخرالزمان» ندارند.
چاه
عمیقی که مزرعه او را آبیاری می‌کند، بیش از پیش کم‌آب و شور می‌شود. شعاع در
گذشته هشت تن پسته «کله‌قوچی» برداشت می‌کرد، حالا این مقدار نصف شده که سالانه
درآمدی ۲۰ هزار یورویی نصیب او می‌کند. می‌گوید برای حفظ درختان دلبندش امکان
پرداخت ۱۲۰ هزار یورو برای نصب یک سیستم مدرن آبیاری قطره‌ای را ندارد و اضافه می‌کند:
«سال‌ها بیش از اندازه از آب‌های زیرزمینی مصرف کردیم و حالا داریم تاوان می‌دهیم.»
سوءاستفاده‌ای که نامی ندارد
مهدی
انجم‌شعاع موردی نادر نیست. ده‌ها هزار کشاورز نگران بقای کار خود هستند. در کرمان
یک‌سوم تولید‌کنندگان پسته مجبور به تعطیلی کارشان شده‌اند. آسیب‌دیدگی «کارست»،
زمین مناطق متعددی را در ایران تهدید می‌کند که نتیجه آن خالی از سکنه‌شدن کامل
این مناطق است چون که جمهوری اسلامی ایران سال‌هاست از خط قرمز مناسبات اکولوژیک
عبور کرده است (Karst پدیده‌ای مربوط به پوسته
زمین که نقشی مهم در شکل‌گیری آب‌های زیرزمینی دارد).
از میزان ۱۰۰ میلیارد مترمکعب آب قابل دسترس در سال، به شکل
بی‌رویه و بی‌ملاحظه‌ای بهره‌برداری می‌شود. توصیه جهانی سازمان ملل، مصرف تنها
۲۰درصد آب تجدیدپذیر را مجاز می‌شمارد. خط قرمز اکولوژیک ۴۰ درصد است. مصرف ۶۰
درصدی به معنای تنش منابع آبی‌ست، مصرف ۸۰ درصدی بحران حیاتی آب نام دارد. اما
مصرف ایران از منابع آبی‌اش ۱۱۰ درصد است؛ حدود سه برابر میزان عبور از خط قرمز،
میزانی که هنوز در طبقه‌بندی‌های بین‌المللی نامی برای آن تعیین نشده است