دوگونگ‌ها در ایران وضعیت مناسبی ندارند/ گاو دریایی تنها گونه پستاندار دریای عمان در حال انقراض است

گاوهای دریایی آب‌های خلیج فارس و دریای عمان طی سال‌های اخیر بسیار کمیاب شده‌ و با ادامه این روند در معرض نابودی و انقراض قرار می‌گیرند.

محیط زیست دریایی و تنوع زیستی موجود در آن در کشور ما همواره نسبت به محیط طبیعی و انسانی کمتر مورد توجه بوده است. با وجود تنوع و ارزشمندی گونه ها از جمله گاوهای دریایی و آبزیان در جنوب کشور، اما تاکنون مطالعات و طرح های حفاظتی چندانی بر روی آن ها صورت نگرفته است.
منطقه حفاظت شده حرا در تنگه خوران در غرب جزیره قشم، منطقه حفاظت شده مند در بوشهر و خلیج گواتر دریای عمان از جمله مناطقی هستند که گونه هایی همچون گاو دریایی در آن ها مشاهده شده است.

بیوگرافی گاو دریایی

گاوهای دریایی با نام علمی Dugong پستانداران آبزی و بزرگی هستند که شباهت زیادی به فک ها دارند. گاو های دریایی دارای جثه‌ استوانه‌ای شکل و دارای پوستی صاف و ضخیم هستند و سطح بدن آن ها بدون مو و صیقلی است. فقط موهای نازک و کوتاهی در پهلوها و دم و موهای کلفت در دو طرف لب این جانوار دیده می شود. دریچه های سوراخ بینی با حاشیه مواج در بالای خرطوم جانور وجود دارد.بالغین این گونه 10 تا 14 دندان دارند که دندان های آسیاب آن ها فاقد ریشه، بدون مینا و گرد هستند.گاوهای دریایی نر دارای 2 دندان نیش بزرگ هستند که چون زیر لب های گوشتی حیوان قرار دارند به سختی دیده می شوند. حداکثر اندازه این گونه پستاندار 3/3 متر و حداقل وزن گونه بالغ بر 400 کیلوگرم است. نوزاد گاو دریایی بین یک تا 5/1 متر طول و حدود 20 کیلوگرم وزن دارد.

این جانور بسیار کم رو و منزویست و بیشتر اوقاتش را در کف آب دراز می کشد و برای تنفس به سطح آب می آید. این پستاندار دریایی گیاهخوار است و در مناطق شنی،گیاهان و علف های دریایی را با پوزه اش از ریشه خارج می کند و پس از تکان دادن و دور کردن شن ها و رسوب ها آن‌ها را می خورد.
فاصله بین بارداری این گونه 3 تا 4 سال است، این در صورتی است که وضعیت غذایی و محیطی آن در شرایط مطلوبی باشد، این کندی تولید مثل حاکی از حساسیت بالای این حیوان نادر به محیط خود است که بعد از به دنیا آمدن نوزاد، پدر و مادر با هم از آن مراقبت می کنند. طول عمر گاوهای دریایی حدود 70 سال است و تولید مثل این جاندار در تمام فصول سال صورت می گیرد. این گونه تک زا است و مدت بارداری آن حدود 11 ماه است.

کمبود امکانات عامل اطلاع نداشتن از وضعیت جمعیتی گاو های دریایی است

گاوهای دریایی در آب های خلیج فارس و دریای عمان طی سال های اخیر بسیار کمیاب شده اند و با ادامه روند فعلی این گونه نیز در سال های آینده رو به انقراض می رود.
این گونه بیشتر در آب های کم عمق خلیج فارس و دریای عمان زیست می کند و احتمال وجود این پستاندار در آب‌های سواحل چابهار، خلیج گواتر، سواحل پسابند و بریس بیشتر است.

در حال حاضر قوانین سختگیرانه برای حمایت از این پستاندار آبزی وجود دارد که متاسفانه به اندازه کافی از این گونه حمایت نمی شود.

تحقیقات در خصوص وضعیت زیستگاه جمعیت و پراکنش گاوهای دریایی در آب های ساحلی بریس و خلیج گواتر توسط کارشناسان محیط دریایی استان سیستان و بلوچستان صورت گرفته است، اما به دلیل عدم وجود امکانات و تجهیزات مناسب گشت و کنترل دریایی و نیروی متخصص و اجرایی به درستی از وضعیت جمعیتی این جاندار اطلاعی در دست نیست و گاهی آماری که اعلام می شود تخمینی بوده و کمکی به وضعیت زیستی و حفاظت این حیوان نمی کند.

اشرف علی حسینی، رئیس اداره محیط زیست چابهار، ابعاد دیگری از این مساله را مطرح می کند: در بحث محیط زیست دریایی، کمبود امکانات مساله اصلی است. طول نوار ساحلی ما حدود ۵۵۰ کیلومترمربع است، منتهی تجهیزات مناسب برای حفاظت نداریم. کمبود نیرو نیز یکی از مشکلات جدی است. در بحث حفاظت از پستانداران دریایی از جمله گاوهای دریایی در عین اینکه تجهیزات ویژه و اختصاصی لازم است، به نیروی آموزش دیده هم نیاز داریم. به عنوان مثال ما به شناورهایی نیاز داریم که بتوانند در محدوده خاصی تردد داشته باشند.